GebruiksaanwijzingHigh Definition videocameraModel No. HDC-HS9Gelieve deze gebruiksaanwijzing volledig door te lezen alvorens dit apparaat in gebruik
10VQT1N81Vóór gebruik1Omgaan met de harde schijf (HDD)Het toestel is uitgerust met een ingebouwde HDD van 60 GB*. Ondanks dat op de harde schijf een g
100VQT1N81≥ De meegeleverde CD-ROM is alleen geschikt voor Windows.≥ Invoer in een andere taal dan Engels, Duits Frans, Italiaans, Spaans of Vereenvou
101VQT1N81Instellingen1InstallatieMeld u zich bij het installeren van de software aan op uw computer als Administrator of met een gebruikersnaam met d
102VQT1N815 Nadat het installeren klaar is, worden de beperkingen afgebeeld.Controleer de inhoud en sluit daarna het venster.6 Klik op [Finish].∫ HD W
103VQT1N81Instellingen2Aansluiting en herkenningNadat de softwareprogramma’s zijn geïnstalleerd, moet dit toestel worden aangesloten op de computer en
104VQT1N81Het toestel wordt herkend als een extern station wanneer het is aangesloten op een computer.≥ [Removable Disk] (Voorbeeld: ) wordt afgebeel
105VQT1N81Met een computer1HD Writer 2.5E starten≥ Wanneer u HD Writer 2.5E gebruikt via Windows XP/2000, dient u op uw computer in te loggen als Behe
106VQT1N81Met een computer2Als u een Macintosh gebruikt≥ HD Writer 2.5E is niet beschikbaar voor Macintosh.∫ Besturingsomgeving voor de lees-/schrijff
107VQT1N81VoorbereidingenOpnemenAfspelenReservekopie makenMet een computerOverige108 Aanduidingen/pictogrammen113 Nuttige tipsHDCHS9EG-VQT1N81_dut.boo
108VQT1N81Aanduidingen/pictogrammen1Aanduidingen/pictogrammenª Tijdens opnemenVideo’s opnemenA Foto’s nemen(als op wordt gedrukt)Resterende acculadi
109VQT1N81∫ Tijdens afspelenØ10, Ø2 Zelfontspanneropname (l 47)ß/ßA/ Flits (l 53)ßi/ßj Flitsniveau (l 53)Rode-ogenreductie (l 53), Beeldkwaliteit van
11VQT1N81Vóór gebruik2Onderdelen en de bediening daarvan1 LCD-scherm uitklapgedeelte2 LCD-scherm (l 29)Trek het LCD-scherm met uw vingers naar buiten
110VQT1N81∫ Pc-aansluiting∫ Bevestigingen∫ Bevestigingsmelding indien een DVD-brander is aangeslotenPictBridge In geval een PictBridge-compatibele pri
111VQT1N81Aanduidingen/pictogrammen2MeldingenBelangrijke bevestigings-/foutmeldingen die als tekst op het LCD-scherm worden afgebeeld.REGELMATIG DATAB
112VQT1N81Als op de vaste schijf of op een SD-kaart onjuiste beheerinformatie wordt gevonden, kan een van de volgende berichten verschijnen. Volg alti
113VQT1N81Nuttige tips1Functies die niet kunnen worden gecombineerdEen aantal functies is uitgeschakeld of kan niet worden geselecteerd vanwege de spe
114VQT1N81Functions Conditions which disable the functionsFlits ≥ Tijdens het opnemen van video’s≥ Bij gebruik van PRE-REC≥ Bij gebruik van de nachtkl
115VQT1N81Nuttige tips2Problemen oplossenProbleem ControlepuntenDit toestel kan niet worden ingeschakeld.Het toestel blijft niet lang genoeg ingeschak
116VQT1N81Probleem ControlepuntenHet toestel is ingeschakeld, maar het werkt niet.De camera werkt niet normaal.≥ Het toestel kan niet worden bediend a
117VQT1N81De automatische scherpstelling (auto focus) werkt niet.≥ Zet de AUTO/MANUAL/FOCUS-schakelaar op AUTO.≥ Als u een scène probeert op te nemen
118VQT1N81De SD-kaart wordt niet herkend als deze in het toestel wordt geplaatst.≥ Als de SD-kaart op een computer is geformatteerd, kan deze misschie
119VQT1N81VIERA Link werkt niet. ≥ Sluit het toestel aan met een HDMI-minikabel (optioneel). (l 83)≥ Druk op MENU en selecteer vervolgens [INSTELLEN]
12VQT1N817 DC-aansluiting [DC IN 9.3V] (l 19)8 Accuhouder (l 17)9 Accu-ontgrendelknop [BATTERY] (l 17)10 HDMI miniaansluiting [HDMI] (l 81, 83)11 Disc
120VQT1N81∫ Als de scènes niet soepel veranderen als ze afgespeeld worden op een andere apparaatDe beelden kunnen een aantal seconden stil staan op de
121VQT1N81∫ Als PRE-REC is gebruikt voor het opnemen1 Normale opname2 PRE-REC opnemenA Het beeld hapert aan het eind van de laatste scène die normaal
122VQT1N81∫ Als scènes gewist worden∫ Voorbeeld 1: Scènes wissen halverwege tussen een aaneenschakeling van scènes.1 Te wissen scèneA Het beeld blijft
123VQT1N81∫ Bij het bewerken van scènes op een computer met behulp van een softwareprogramma zoals HD Writer 2.5E∫ Voorbeeld 1: Wanneer scènes zijn ge
124VQT1N81Waarschuwingen voor gebruikHet toestel en de SD-kaart worden warm tijdens gebruik. Dit is geen defect.Houd de High Definition videocamera ui
125VQT1N81De in de videocamera gebruikte accu is een oplaadbare lithium-ion accu. Deze accu is gevoelig voor schommelingen in temperatuur en relatieve
126VQT1N81≥ Maak een vuil LCD-scherm schoon met een zachte, droge doek.≥ Bij grote temperatuurschommelingen kan zich condens vormen op het LCD-scherm.
127VQT1N81BegrippenlijstAutomatische witbalansDe witbalansfunctie herkent de kleur van het licht en past deze aan zodat het wit zuiverder wordt. De ca
128VQT1N81Het tegelijk opnemen van veraf- en dichtbijgelegen objectenAangezien het toestel scherp stelt op een object in het midden van het scherm, is
129VQT1N81Technische specificatiesHigh Definition videocameraVeiligheidsinstructiesStroombron:Stroomverbruik:9,3 V gelijkstroom (bij gebruik van de ne
13VQT1N8123 Statief schroefgatHiermee bevestigt u het optionele statief aan de camera. (Voor meer informatie over het bevestigen van het statief, raad
130VQT1N81Motion JPEGFoto’sUSB Leesfunctie:SD-kaart: Alleen lezen (geen ondersteuning voor auteursrechtelijke bescherming)HDD: Alleen lezenHi-Speed
131VQT1N81NetadapterVeiligheidsinstructiesDe technische specificaties kunnen worden gewijzigd zonder voorafgaande kennisgeving.Stroombron:Stroomverbru
VQT1N81F0108SQ0 ( 4000 A )DuMatsushita Electric Industrial Co., Ltd.Web site: http://panasonic.netPursuant to at the directive 2004/108/EC, article
14VQT1N8124 Gezichtsherkennings- en AE-knop [ ] (l 44)25 PRE-REC-knop [PRE-REC] (l 37)26 Photoshot (fotoknop) [ ] (l 39)27 Zoomknop[W/T] (Opname) (l 4
15VQT1N811 Photoshot [ ]*2 OSD [EXT DISPLAY] (l 80)3 Datum/tijd [DATE/TIME] (l 26)4 Bedieningstoetsen voor afspelen (l 64)5 Verwijderen [ ]*6 Pijltoet
16VQT1N81Instellingen1Voeding∫ Accu’s die geschikt zijn voor dit toestelDe accu van Panasonic die geschikt is voor dit toestel is VW-VBG130/VW-VBG260/
17VQT1N81≥ Niet verwarmen of blootstellen aan vuur.≥ Laat de accu(’s) niet liggen in een voertuig dat gedurende een lange tijd is blootgesteld aan dir
18VQT1N81≥ Temperatuur: 25 oC/luchtvochtigheid: 60%∫ Oplaadtijd∫ Opnametijd* De kit voor de accuhouder VW-VH04 (optioneel) is noodzakelijk.≥ Deze tijd
19VQT1N81De camera staat op standby wanneer de netadapter wordt aangesloten. Zolang de netadapter in het stopcontact zit, is het primaire circuit alti
2VQT1N81Veiligheidsinstructies∫ EMC ElektroMagnetische CompatibiliteitDit symbool (CE) bevindt zich op de kenplaat. Gebruik alleen de aanbevolen acces
20VQT1N81Instellingen2Een SD-kaart voorbereiden* De SD Speed Class Rating is de snelheidsnorm voor opeenvolgende schrijfsessies.≥ Gelieve de meest rec
21VQT1N81Opgelet:Verwijder of plaats nooit een SD-kaart terwijl de camera is ingeschakeld. Dit kan leiden tot storingen of tot verlies van gegevens op
22VQT1N81Instellingen3Een functie selecteren(De camera in-/uitschakelen)Zet de functieknop op HDD-opnemen, kaart-opnemen, afspelen of OFF.Schakel het
23VQT1N81Instellingen4Het menuscherm gebruikenBedien het weergegeven menuscherm met behulp van de cursor.1 Druk op MENU.≥ Het weergegeven menu verschi
24VQT1N81De taal van het hoofdscherm en het menuscherm kan worden ingesteld.1 Druk op MENU, selecteer vervolgens [LANGUAGE] en druk op de cursor.2 Sel
25VQT1N81[Snel start] (l 37)[Piep geluid][LCD AI] (l 30)[LCD Instelling] (l 29)[COMPONENT] (l 82)[HDMI RESOLUTIE] (l 81)[VIERA Link] (l 83)[TV Beeldfo
26VQT1N81Instellingen5Datum en tijd instellenWanneer de camera voor het eerst wordt ingeschakeld, verschijnt een melding met de vraag de datum en tijd
27VQT1N81De ingebouwde lithiumbatterij opladen≥ Als de netadapter of de accu is aangesloten op de camera, wordt de ingebouwde lithiumbatterij opgelade
28VQT1N81Het is mogelijk de tijd op de reisbestemming op te nemen en af te beelden door uw thuisregio en de reisbestemming te selecteren.1 Selecteer h
29VQT1N81Instellingen6LCD-scherm instellen≥ Deze instellingen hebben geen invloed op de gemaakte opnamen.1 Selecteer het menu. (l 23)2 Selecteer het i
3VQT1N81∫ Schadeloosstelling voor inhoud van opnamesDe fabrikant kan in geen geval aansprakelijk worden gesteld voor het verlies van opnames ten gevol
30VQT1N81Selecteer het menu. (l 23)[DYNAMISCH]:Het beeld op het LCD-scherm wordt helder en scherp. Het contrast en de helderheid worden optimaal afges
31VQT1N81VoorbereidingenOpnemenAfspelenReservekopie makenMet een computerOverige32 Opnemen (Basis)45 Opnemen (Geavanceerd)HDCHS9EG-VQT1N81_dut.book 3
32VQT1N81Opnemen (Basis)1Voordat u gaat opnemen∫ De positie van de camera≥ Maak, indien u buiten bent, opnames met de zon in de rug. Indien het onderw
33VQT1N81Als de camera tijdens video-opnamen vanuit de horizontale stand ondersteboven gedraaid blijft, wordt de camera automatisch in de opnamepauzes
34VQT1N81Opnemen (Basis)2Video’s opnemenDit toestel neemt high-definitionbeelden op die compatibel zijn met het AVCHD-formaat op een SD-kaart of de ha
35VQT1N81≥ De beelden die zijn opgenomen tussen het begin van de opname (nadat op de start-stopknop is gedrukt) en het onderbreken van de opname (nada
36VQT1N81Wijzig de beeldkwaliteit van de opgenomen video’s.Selecteer het menu. (l 23)*1 (1920k1080): Video’s kunnen worden opgenomen met de hoogste b
37VQT1N81Dit toestel stelt de opname-pauzestand opnieuw in ongeveer 0,6 seconde nadat het LCD-scherm weer is uitgeklapt.≥ In de quick start standby-st
38VQT1N81≥ PRE-REC wordt beëindigd.jAls u de functieknop bedient.jAls u de afdekking van de SD-kaart opent in de kaart-opnamefunctie.jAls u op MENU dr
39VQT1N81Opnemen (Basis)3Foto’s nemenHet aantal pixels voor het nemen van foto’s is 1920k1080. Foto’s kunnen worden genomen tijdens het opnemen van vi
4VQT1N81∫ Licenties≥ Het SDHC logo is een handelsmerk.≥ “AVCHD” en het “AVCHD” logo zijn handelsmerken van Matsushita Electric Industrial Co., Ltd. en
40VQT1N81≥ Voor informatie over het aantal foto’s dat kan worden genomen. (l 41)≥ U kunt geen geluid opnemen tijdens het nemen van foto’s.≥ De randen
41VQT1N81∫ Over het scherpstelgebiedDe camera stelt mogelijk niet scherp als de scène twee objecten bevat die met elkaar in contrast zijn. Wijzig in d
42VQT1N81Opnemen (Basis)4Inzoomen/uitzoomenDe maximale optische-zoomvergroting is 10k.¬Draai de functieknop om of te selecteren.≥ Als u uw vinger
43VQT1N81Opnemen (Basis)5BeeldstabilisatieVermindert ongewenste beeldbewegingen als gevolg van bijvoorbeeld een trillende hand.¬Draai de functieknop o
44VQT1N81Opnemen (Basis)6Gezichtsherkennings- en AE-functieAls een onderwerp van achteren wordt belicht en donker lijkt, herkent deze functie het gezi
45VQT1N81Opnemen (Geavanceerd)1Opnamefuncties van bedieningspictogrammenSelecteer de bedieningspictogrammen om verschillende effecten toe te voegen aa
46VQT1N81≥ De bedieningspictogrammen afgebeeld in de grijze vlakken zijn tijdens het opnemen verborgen.≥ Als u de camera uitschakelt of de functieknop
47VQT1N81HuidskleurstandMet deze functie lijken huidtinten zachter voor een mooiere uitstraling.Dit heeft meer effect wanneer u een persoon van dichtb
48VQT1N81Fade:≥ De miniaturen van de opgenomen scènes waarbij de infaden is geselecteerd, worden zwart (of wit).Intelligent contrast control:≥ Bij te
49VQT1N81Opnemen (Geavanceerd)2Opnamefuncties van menu’s¬Draai de functieknop om of te selecteren.≥ Zet op [UIT] als de menu’s niet worden gebruik
5VQT1N81Veiligheidsinstructies ... 2Accessoires ...7Eigenschappen...
50VQT1N81Functie Effect/instelmethodeWindruisonderdrukkingMet deze functie kunt u door wind veroorzaakte ruis in de microfoon onderdrukken, afhankelij
51VQT1N81Gevoeligheidsniveau microfoonAGC: Auto Gain Control[AUTO]:AGC wordt ingeschakeld en het gevoeligheidsniveau van de microfoon voor opnemen wor
52VQT1N81HD Hi-Speed Burst-opnamefunctie72 foto’s worden genomen met een snelheid van 25 per seconde.1 Selecteer het menu. (l 23)[FOTO] # [HI-SPEED BU
53VQT1N81Ingebouwde flitsWanneer op wordt gedrukt, wordt de flits ingeschakeld en wordt de foto genomen. Gebruik de ingebouwde flits voor het nemen
54VQT1N81SluitergeluidU kunt het geluid van een sluiter toevoegen aan het maken van een foto.Selecteer het menu. (l 23)[FOTO] # [SLUITERGELUID] # [AAN
55VQT1N8125p digital cinema:≥ [Digital Cinema Colour] wordt ingesteld op [AAN] en kan niet worden veranderd.≥ Het is mogelijk dat video’s die zijn opg
56VQT1N81≥ Het maximumaantal keren dat u op een SD-kaart of de harde schijf kunt opnemen is 30.≥ Als het object niet scherp wordt gesteld, moet u de c
57VQT1N81Opnemen (Geavanceerd)3Handmatige opnamefuncties¬Draai de functieknop om of te selecteren.Zet de AUTO/MANUAL/FOCUS-schakelaar op MANUAL.He
58VQT1N81Portret≥ Bij gebruik van deze functie binnenshuis kan het beeld gaan trillen. Stel de scènefunctie in dat geval in op [UIT].Spotlight≥ Als he
59VQT1N81Al naar gelang de scène- of lichtomstandigheden is het mogelijk dat de automatische witbalansfunctie niet leidt tot natuurlijke kleuren. Stel
6VQT1N81AfspelenAfspelen[1] Video’s afspelen ... 62Video’s afspelen op datum ... 65Intelligente scèneselectie ...
60VQT1N81Sluitertijd:Pas de sluitertijd aan bij het opnemen van snel bewegende objecten.Lensopening:Pas de lensopening aan als het scherm te helder of
61VQT1N81VoorbereidingenOpnemenAfspelenReservekopie makenMet een computerOverige62 Afspelen70 Bewerken78 Met een televisieHDCHS9EG-VQT1N81_dut.book 6
62VQT1N81Afspelen1Video’s afspelenA VrijgaveknopB Uitlijnen met het merkteken.≥ Draai de functieknop en houdt tegelijkertijd de vrijgaveknop ingedrukt
63VQT1N813 Kies de scène die u wilt afspelen en druk op de cursor.G MiniatuuroverzichtH Vorige paginaI Volgende paginaJ Weergave-omschakelknopK Scènen
64VQT1N81De afstandsbediening gebruikenDruk tijdens het afspelen op 6 of 5 .∫ Afspelen overslaan (naar het begin van een scène)(Bediening is alleen mo
65VQT1N81≥ Als de scène langer dan 5 minuten wordt gepauzeerd, keert het scherm terug naar de miniaturen.≥ Alle scènes waarvan de miniaturen worden af
66VQT1N81≥ Selecteer (Alle scènes) en druk op de cursor om alle opgenomen scènes achtereenvolgens af te spelen.≥ Selecteer (Op datum) en druk op d
67VQT1N81Afspelen2Foto’s bekijkenA VrijgaveknopB Uitlijnen met het merkteken.≥ Draai de functieknop en houdt tegelijkertijd de vrijgaveknop ingedrukt
68VQT1N813 Selecteer de foto die u wilt bekijken en druk op de cursor.G Afspeelfunctie-keuzetoetsH MiniatuuroverzichtI Vorige paginaJ Volgende paginaK
69VQT1N81Foto’s opgenomen op dezelfde datum kunnen achter elkaar worden bekeken.1 Selecteer (Op datum) en druk vervolgens op de cursor.2 Selecteer d
7VQT1N81AccessoiresControleer de accessoires voordat u de camera gaat gebruiken.Sommige optionele accessoires zijn niet in alle landen verkrijgbaar.*1
70VQT1N81Bewerken1Scènes/foto’s verwijderenBelangrijk:De verwijderde scènes/foto’s kunnen niet worden hersteld.¬Draai de functieknop om te selectere
71VQT1N814 (Alleen als [KIES] is geselecteerd in stap 2)Druk op .≥ Als de bevestigingsmelding verschijnt, selecteert u [JA], en drukt u vervolgens op
72VQT1N81Bewerken2Een scène knippen om te wissenOm een overbodig deel van een scène te verwijderen, knipt u eerst de scène en wist u vervolgens het ov
73VQT1N81Bewerken3Scènes/foto’s beveiligenScènes/foto’s kunnen worden beveiligd zodat ze niet per ongeluk kunnen worden verwijderd.(Ook al beveiligt u
74VQT1N81Bewerken4DPOF-instellingU kunt de gegevens van de geselecteerde af te drukken foto’s en het aantal exemplaren (DPOF-gegevens) op de SD-kaart
75VQT1N81Bewerken5Kopiëren tussen SD-kaart en harde schijfVideo’s en foto’s die met deze camera zijn opgenomen, kunnen worden gekopieerd tussen de SD-
76VQT1N81(Alleen als [DATUM SELECT] is geselecteerd in stap 3)Selecteer de datum die u wilt kopiëren, en druk vervolgens op de cursor.≥ Als opnieuw op
77VQT1N81Bewerken6SD-kaarten en de harde schijf beherenHoud er rekening mee dat bij het formatteren van een SD-kaart of de harde schijf alle gegevens
78VQT1N81Met een televisie1Video’s/foto’s bekijken op uw televisieDe video’s en foto’s die met deze camera zijn opgenomen, kunnen op een televisiesche
79VQT1N81≥ Controleer of alle stekkers goed zijn bevestigd.≥ We raden u aan HDMI-minikabels (optioneel) van Panasonic te gebruiken.Onderdeelnummers: R
8VQT1N81Eigenschappen∫ Zeer duidelijke high-definitionbeeldkwaliteitDit toestel kan gedetailleerde high-definitionbeelden opnemen op een SD-kaart of h
80VQT1N81∫ Het bekijken van beelden met een beeldverhouding van 16:9 op een normale televisie (4:3)Als video’s of foto’s opgenomen op de camera worden
81VQT1N81Selecteer de gewenste methode van HDMI-uitvoer wanneer u een HDMI-minikabel (optioneel) gebruikt.Selecteer het menu. (l 23)[AUTO]: De uitgang
82VQT1N81Als u de camera en de AV-versterker met HDMI-aansluiting aansluit door middel van een HDMI-minikabel en vervolgens afspeelt, kunt u luisteren
83VQT1N81Met een televisie2Afspelen met VIERA Link (HDAVI Control™)Sluit dit toestel aan op een Panasonic-televisie die compatibel is met VIERA Link m
84VQT1N81≥ De afspeelfunctie werkt hetzelfde als op deze camera.jAfspelen van video’s (l 62)jBekijken van foto’s (l 67)≥ Als de televisie twee of meer
85VQT1N81VoorbereidingenOpnemenAfspelenReservekopie makenMet een computerOverige86 Met andere productenHDCHS9EG-VQT1N81_dut.book 85 ページ 2008年1月8日 火曜
86VQT1N81Met andere producten1DVD-brander aansluiten voor kopiëren/afspelen van discsVideo’s en foto’s die met deze camera zijn opgenomen kunnen worde
87VQT1N814 Plaats de disc in de DVD-brander.5 (Tijdens het kopiëren)Selecteer [DISC BRANDEN] en druk op de cursor.(Tijdens het afspelen)Selecteer [DIS
88VQT1N815 (Alleen als [SCÈNES KIEZEN] is geselecteerd in stap 3)Selecteer de scène die u wilt kopiëren en druk op de cursor.≥ Als de cursor opnieuw w
89VQT1N81∫ Dezelfde gegevens op een nieuwe disc kopiëren direct nadat de inhoud van de gekopieerde disc is gecontroleerd door deze af te spelen≥ De di
9VQT1N81VoorbereidingenOpnemenAfspelenReservekopie makenMet een computerOverige10 Vóór gebruik16 InstellingenHDCHS9EG-VQT1N81_dut.book 9 ページ 2008年1月
90VQT1N81≥ Schakel dit toestel of de DVD-brander niet uit, en koppel de mini-AB-USB-kabel niet los tijdens het kopiëren. Bovendien mag u de DVD-brande
91VQT1N81≥ Sluit dit toestel aan op een DVD-brander en selecteer vervolgens [DISC AFSPELEN]. (l 86)∫ Disc formatterenDit is voor het initialiseren van
92VQT1N81Met andere producten2Beelden kopiëren naar een ander videoapparaatBeelden die op dit toestel worden afgespeeld, kunnen worden gekopieerd naar
93VQT1N81Met andere producten3Met een printer (PictBridge)Voor het rechtstreeks afdrukken van foto’s van de videocamera, is een printer vereist die Pi
94VQT1N816 Druk op MENU om de PictBridge-menu’s te laten verschijnen.7 Selecteer het afdrukken van de datum met [DATUM AFD].≥ Als de printer geen datu
95VQT1N81VoorbereidingenOpnemenAfspelenReservekopie makenMet een computerOverige96 Vóór gebruik101 Instellingen105 Met een computerHDCHS9EG-VQT1N81_du
96VQT1N81Vóór gebruik1Wat u kunt doen met een computer*1 Compatibele media zijn een SD-kaart en discs (DVD-RAM, DVD-RW, DVD-R en DVD-R DL).Het is niet
97VQT1N81≥ Het is niet mogelijk om gegevens te kopiëren naar de ingebouwde harde schijf van deze camera.≥ Als u andere software gebruikt dan die werd
98VQT1N81Alvorens het CD-ROM-pakket te openen, leest u het onderstaande.U (“Licentiehouder”) krijgt een licentie voor de Software bepaald in deze Eind
99VQT1N81Vóór gebruik2Besturingsomgeving≥ Sommige computers kunnen misschien niet worden gebruikt, zelfs al wordt voldaan aan de systeemeisen die staa
Commentaires sur ces manuels